coğrafya

Pamukova ilçesi yurdumuzun Marmara bölgesinde, il merkezi olan Adapazarı'na 40 Km uzaklıkta, E 25 Karayolu ile İstanbul-Eskişehir-Ankara Devlet Demir Yolu üzerinde, Samanlı dağlarının güney eteklerinde kurulmuştur. Pamukova ilçesinin yüzölçümü 432 Km2 dir. 40.24' 28" / 40.36' 33" kuzey paralelleri ile 29.55' 34" / 30.12' 42" doğu meridyenleri arasında yer alır. İlçe merkezi kendi adıyla anılan ovada 79.1 rakımda kurulmuş kuzeyi ve güneyi yüksek tepelerle çevrilidir. Yeşil bir doğaya, yazın sıcak kışın ılık bir iklime sahip olan ilçe, Sakarya ilinin en şirin ilçesidir. Düz bir ovanın ortasından akan Sakarya nehri ile ilçe merkezinden geçen karayolu ve demiryolu ilçeye önemli bir ekonomik güç sağlamaktadır. Pamukova doğuda Geyve, kuzeyde Sapanca ve İzmit (Kocaeli), batıda İznik (Bursa), güneyde ise Osmaneli (Bilecik) ile komşudur. Yüzey Şekilleri : Pamukova'nın yüzey şekilleri; Jeoloji bilimcilerine göre neojen zamanda Marmara denizi,Gemlik ve İznik çöküntüsünün devamı olarak meydana gelmiştir. 2.5 Milyon yıl önce moloz depoları ile dolmuş, Geyve boğazının yarılmasıyla boşalarak gençleşmiştir Bugünkü şekli ise 3. zamanın sonunda 4. zamanın başında meydana gelmiştir. İlçeyi ovalar, vadiler, yaylalar ve dağlar, diye dörde ayırmak mümkündür. Ancak halk bunlara ilçenin kuzeyindeki Hüseyinli, Eskiyayla, Kemaliye, Çilekli ve Mesruriye köylerinin bulunduğu yayla ile E25 Karayolunun arasında kalan bölüme"Yaka"ismini vererek yeni bir yüzey şekli ilave etmiştir. OVALAR Pamukova Ovası:Pamukova ilçesinin güney bölümünü kaplayan ovadır. Sakarya nehrinin bıraktığı alüvyonların birikmesiyle oluşmuştur. 1950 li yıllarda bataklıkların kurutularak sıtmanın önlenmesi ve Mekece'de Sakarya nehri üzerine inşa edilen sulama kollektörünün kurulması ile ovanın %90 lık bölümü suya kavuşarak değerlenmiştir. Pamukova ovası; Mekece’ deki Cambazkaya' dan başlayarak Alifuatpaşa boğazında (Geyve boğazı) sona erer. Pamukova ovasının uzunluğu 25 Km olup, genişlik ortalaması 6.5 Km dolayındadır. Ovanın tüm alanı 170 Km2 dir.Ovanın en yüksek yeri 100 metre,en alçak yeri ise 70 metre civarındadır. Ova her türlü meyve ve sebzenin yetiştirilmesine müsaittir. İlçeye bağlı 30 köyün yarısı bu ovada kurulmuştur.

PLATOLAR Yayla : Üzerinde Hüseyinli, Çilekli (Katırözü) ve Kemaliye köylerinin kurulduğu platonun halk dilindeki ismi yayladır. Bu sebepten dolayı platoda yaşayan üç köy ve civar köyler halkına "Yaylalılar"denir. Denizden yüksekliği (rakım) 650 metre civarında olan plato Osmaneli (Lefke) İlçesine bağlı Ağlan köyü ve İznik İlçesine bağlı Oğulpaşa köylerinin arazilerini içine alarak İznik gölüne kadar uzanır. Eyriceova (Ercova) : Hüseyinli Köyünün kuzeyinde üç ayrı bölümden oluşan yayla 65 dönümü çayır 150 dönümü orman olmak üzere 215 dönüm yer kaplar. Eyriceova kekik kokan, geniş ve düz çayırından dolayı şehirlerin gürültülü ortamından kurtulmak isteyenlerce mesire yeri olarak kullanılmaktadır. İnönü erin vadide oluşmuş yemyeşil çayırlık arazinin. dört yanı çam, köknar, kayın gibi ağaçlarla kaplıdır. İçinden karpuz çatlatan buz gibi sular kaynar. 355 dönüm alanı kaplayan, tipik Karadeniz bitki örtüsü ve görüntüsüne sahiptir. Her yıl Hüseyinli Köylüler günü' nün yapıldığı çayır, girişindeki çok büyük doğal mağaradan ismini almıştır. Karacasu (Erikli) erin bir vadi görünümündeki Güney yaka deresi ile İnönü yaylasının arasında kalan düz alandaki 240 dönüm, dört yanı çam, kayın ve köknarlarla kaplı alandır.
Öküzcü Yatağı : Eskiyayla köyü ile televizyon vericilerinin bulunduğu Keltepe (Kartepe) arasında düz ve geniş alanı (40 dönüm) kaplayan çayırdır. Pamukova halkının yaz günlerinde serinlemek için gittiği Eskiyayla Öküzcü Yatağı Şenlikleri' nin yapıldığı ormanın içindeki mesire yeridir .Bu bölgeHalk arasında öküzcü Yatağı olarak da adlandırılır. Kıran Yurt : Mesruriye köyünün batısında köylülerin yazlık olarak kullandığı haziran ayında Mesruriye köylüleri tarafından yayla açılış şenliklerinin yapıldığı, düz, geniş mesire yeri ve çayırlıktır.

VADİLER Cambazkaya Vadisi : Adını bir ip cambazının (akrobat) Sakarya Nehrine geçit veren vadinin iki yakasındaki karşılıklı bulunan sarp kayalıklar arasına bağladığı ip ile vadiyi bir uçtan bir uca geçmesinden alır. Cambaz kayalar arasına çektiği bu iple yalnız Sakarya nehrini değil aynı zamanda İstanbul - Ankara demiryolunu ve bugünkü Eskişehir karayolunu da geçmiştir. Cambazkaya , Pamukova ilçesinin en büyük iki vadisinden biri olup , Sakarya nehrinin Pamukova ovasına döküldüğü Mekece ile Osmaneli arasındaki sarp ve dik kayalıklarla çevrili bir boğazdır. Geyve Boğazı : İlçe topraklarını sulayan Sakarya nehrini Adapazarı ovasına bağlayan, İstanbul Ankara demiryolunun geçebildiği tek geçit. Etrafı dik yamaçlar ve yeşil dağlarla kaplı turistik gayeli villaların yapılmaya başlandığı boğazıdır. Bendderesi Vadisi : Samanlı dağları eteklerindeki Bulancak ve Patlak isimli dereler ile Papaz suyuna karışan Ercek deresinin Mekece'nin kuzeyindeki vadisine verilen isimdir. Bend deresinin halk dilindeki adı "Pent deresidir". Sular Deresi Vadisi : Yayla adıyla anılan platonun ve kışları çoğalan Güneyyaka deresinin suyunu taşır. Pamukova Bakacak köyü sınırlarından başlayarak Mesruriye (Gonca), Sultaniye (Gelinkondu) köylerini aşarak Suadiye (Çepni) ye kadar uzanan vadi. Karanlıkdere Vadisi : İnönü yaylasının sularını taşıyan çok sık ve gür kayın, köknar ve gürgen ormanlarıyla kaplı olduğu için Karanlıkdere ismini alan vadidir. Bu vadiden başka Eskiyayla dağlarından çıkan suları Adapazarı ovasına akıtan Gümüşdere, Akçay ile sularını"Ana hendeğe akıtan, Karandere, Paşa deresi, Moru deresi ve Turgutlu deresi gibi vadiler vardır.
DAĞLAR ve TEPELER Samanlı Dağları : Doğuda Geyve boğazı, batıda Gemlik körfezi, kuzeyde İzmit körfezi ile güneyde Pamukova ovası arasında kalan, doğudan batıya 132 km uzunluğundaki Samanlı sıra dağlarıdır. Samanlı dağları ismini Gemlik ile Yalova arasındaki 870 metre yükseklikteki tepeden alır. Bu dağların en yüksek yeri 1600 metre ile Keltepe isimli tepedir. Pamukova sınırları içerisindeki dağlar Katırözü serisi, Gümüşdere serisi ve Karapınar serisi diye üçe ayrılır. Katırözü serisi ile Gümüşdere serisi orman ağaçları bakımından verimli ağaç türleri olan kayın, köknar,çam ve meşe ile kaplıdır. Tepeler : İlçe sınırları içerisinde kalan tepeler ve deniz seviyesinden yükseklikleri: Tepeler Rakım Tepeler Rakım Karatepe 1362 m. Yörük Ali Tepesi 1266 m. Karaağaç Tepesi 1311 m. Ihlamur kaya Tepesi 1260 m. Yanık Tepe 1151 m. Kiraz Tepe 1202 m. Salim Bey tepesi 1165 m. Beypınar Tepesi 1348 m. Koyun Tepesi 1348 m. Domuz Asar Tepesi 1165 m. Arıyürek Tepesi 1162 m. Gebegöynük Tepesi 1262 m. Kapı Ağzı Tepesi 1293 m. Çepişkaya Tepesi 1293 m. Arıburun Tepesi 1165 m. Kadıburun Tepesi 1165 m. Kapanbeleni Tepesi 1018 m. Yumakca Tepesi 1018 m. Dedetarla Tepesi 1018 m. Büyükalan Tepesi 1018 m. Kurtyaka Tepesi 836 m. Kısıkkaya Tepesi 730 m. Pekmezkaya Tepesi 816 m. Kuşkayası Tepesi 816 m. Doruk Tepesi 964 m. Küçük Gedik Tepesi 964 m. Büyük Gedik Tepesi 1118 m. Yumrukaya Tepesi 643 m. Furun Tepesi 643 m. Cambazkaya Tepesi 405 m. Çakıl Tepe 1219 m. Hasan Başoğlu Tepesi 524 m. Erenler Tepesi 1019 m. Koca Tepe 422 m. Kıran Tepesi 967 m. Ardıçlı Tepe 183 m. Çakıl Tepe 1219 m. Acıelma Tepesi 1109 m. Otludoruk Tepesi 575 m. Taş Tepe 480 m. Çataklı Tepe 300 m. Harman Tepe 482 m. Kocabayır Tepe 330 m. Kazıklı Tepe 585 m. Sırtlar : İlçe toprakları içerisinde irili ufaklı birçok sırt vardır. Büyüklük bakımından ilk sıralardaki ve bazı özelliklerinden dolayı meşhur olan sırtlar şunlardır. Koyun sırtı, Karakoca sırtı, Kapaklı sırtı, Çökek sırtı, Kıranyurt sırtı, Piren sırtı, Pınar sırtı, Goncakayası sırtı, Gürgenlik sırtı, Tepetarla sırtı, Karapınar sırtı, Deliktaş sırtı, Karakütük sırtı, Ayvacık sırtı, Konaklar sırtı, Kırmalar sırtı, Kocabayır sırtı, Keltepe sırtı, Karain sırtı, Karaca sırtı, Karaasma sırtı ,Akkaya sırtı, Değirmen sırtı, Düzmeşe sırtı, Hacce sırtı, Lülekçayırı sırtı, Öküzyatağı sırtı, İncebel sırtı ve Karpuzdurmaz sırtıdır.
NEHİRLER ve AKARSULAR Sakarya Nehri : İlçenin en önemli akarsuyu olan Sakarya nehrinin en yüksek debisi 1162m3/ saniye, en düşük debisi 6 m3/saniye yıllık ortalama debisi ise 134 m3/ saniyedir. Toplam uzunluğu 824 Km olan Sakarya nehrinin, 25 Km si ilçe sınırlarının güneyinden, menderesler çizerek geçer. Bol ve bereketli suyunun bir kısmını ilçe topraklarındaki tarım alanlarına bırakarak, Geyve boğazından geçer ve Karadeniz'e dökülür. Nehrin kış aylarında debisi yükselir. Üzerinden Çardak köyü köprüsü, Mekece köprüsü ve ilki Bizanslılar devrinde yapılmış, ikincisi 1495 yılında Sultan 2.Beyazıt tarafından yaptırılmış, son olarak 1949 yılında tadilatı yapılmış Alifuatpaşa köprüsü ile geçit sağlanır. Papaz Deresi : İlçenin Sakarya nehrinden sonra ikinci büyük akarsuyudur. Üzerinde 4 adet su değirmeni bulunur. Samanlı dağlarının güneyindeki Karaali sırtının altındaki Patlak ve Bulancak denilen mevkilerden ve Oğulpaşa - Adliye sınırlarındaki Ercek adlı dere ile İkisu ve Deveboynu derelerinin birleşmesinden meydana gelir. Papaz deresinin yaylada kalan bölümünün halk dilindeki adı"Değirmen deresi" dir. Papaz deresi yayla köylerine fazlaca bir ekonomik katkı yapmadan 12 Km yol kat ederek Çerkeşli gölüne ve Sakarya nehrine dökülür. Ancak papaz deresi üzerinde kurulan iki adet alabalık üretim istasyonu sayesinde dere mesire yeri haline gelmiştir. Güneyyaka Deresi : Asiye pınarı ve Kapaklı deresi sularının birleşmesinden meydana gelen deredir. Üzerinde kurulu bugün kullanılmayan bir su değirmeninden sonra, Katırözü (Çilekli) köyü topraklarında, Kırcacık suyu ile birleşerek, Kirazlı dere ismini alan dere Sular deresine karışarak Sapanca gölüne dökülür. Karandere : Eskiyayla ormanlarından kaynayan, bir taşlık değirmeni döndürecek kadar bol suyu olan Ana Hendek'e dökülen dere. Sıcak ve kurak geçen bazı yaz mevsimlerinde suyu Pamukova'ya kadar gelmeden kurur. Üzerindeki şelaleye halk tarafından "Şorlak" denir. Paşa Deresi : Eskiyayla köyünün güneyinden doğar. Paşalar köyünden adını alır. Paşa deresi Ağaççılar, Kadıköy, Paşalar ve Karapınar köylerinden gelen bir kaç kolla beslenir. Pamukova'nın batısından geçerek Ana Hendek'e dökülür. Turgutlu Deresi (Değirmendere) : Kazımiye köyü dolaylarındaki Kuzyaka deresi, Çukurtarla deresi, Sulu dere ve Karain adlı mağara civarından çıkan Kocataş derelerinin birleşmesinden meydana gelir. Üzerinde yapılmış bir göletcik vardır. Bazı yerlerde Gökgöz köyünede yaklaşarak Turgutlu (Dana) köyünün içerisinden geçerek Ana hendeğe dökülür. Diğerleri : Yukarıdaki dere ve akarsulardan başka ilçe sınırları içerisinde, Moru deresi, Hacıömer deresi, Çanakpınar deresi, Soğuksu deresi, Mahzen deresi,Dorukbağ deresi, Çemberci deresi, Karanlıkdere, Aylı dere, Kırcacık deresi, Sarısu deresi, Kirazlı dere, Kavak deresi, Latif dere, Adaburun deresi, Kızılcık deresi, Piroğlu deresi, Kestaneli dere, Kumarlı dere, Torbalı dere, Düzmeşe deresi; Saya deresi, Cin deresi, Koyunalanı deresi, Çakırahmet deresi, Fındıcak deresi, Kestaneli dere, Asmalı dere, Tahtaköprü deresi, gibi kışları bol suyu olan yazları suları kuruyan dereler mevcuttur. Yukarıda sayılan derelerden başka ilçe topraklarından çıkarak, Sakarya nehrine dökülen, Akçay ve Gümüşdere ile İzmit körfezi ne dökülen Karanlık dere ve Sular deresi gibi dereler vardır
YAKA Pamukova ovası ile halk tarafından yayla adıyla bilinen yer arasında kalan, cephesi güneye bakan, orman ve tarım arazisi yönünden verimsiz bölgenin adıdır. Yaka kısmında en iyi yetişen ürün üzümdür. Bu bölge sıcak olması ve rutubetli olmaması nedeniyle bağcılık yönünden çok iyi gelişmiştir. Yakada 9 adet köy kurulmuştur.
GÖLLER Pamukova (Mekece) Regülatörü : Pamukova ilçesinde göl yoktur. Ancak Mekece köyü civarında Cambazkaya vadisinde 1982 yılında inşa edilerek işletmeye açılan regülatör göl görünümündedir. Dolu gövdeli, sabit tip regülatörün; Gövde (kret) uzunluğu 137.40 m, Kret kodu 85.60 m dir. Gövde uzunluğu açısından Türkiye'nin 2.Büyük regülatörüdür. Pamukova regülatörü ve buna bağlı olarak inşa edilen Pamukova ve Geyve ovası sulama şebekesi vasıtasıyla Pamukova'da 52.100 dekar,Geyve'de 26.900 dekar olmak üzere toplam 79.000 dekar tarım arazisi sulanabilmektedir. Regülatör vasıtası ile sulanabilen arazinin 49.000 dekarı cazibe (suyun kendi kendine akışı), 30.000 dekarı ise pompajlı (terfili) sulama şebekesi ile sulanmaktadır.
İKLİM Pamukova'nın iklimi hem Marmara, hem Akdeniz ,hem de Karadeniz Bölgesi iklimi özelliklerini taşır. İlçe rutubetli bir havaya ve ılıman bir iklime sahiptir. Kışlar bol yağışlı ve ılıman, yazlar ise sıcak olur. Pamukova merkezinde yıllık sıcaklık ortalaması en yüksek 36.7, en düşük 6.6, yıllık toplam ortalama ise 17.6 santigrat derecedir. Nem oranı, rutubetli havalarda %98'e ulaşır. Bahar aylarında bol yağış alan Pamukova ilçesinde, hemen hemen yılın üçte ikisi yağışlı geçer. Yıllık yağış miktarı en yüksek 111.9, en düşük 40.1 ortalama ise 55.4 m3/kg'dır. İlçe merkezinde kar ile örtülü günlerin sayısı ortalama 20 gündür. Kar yağışının en fazla olduğu yayla köylerinde ve ormanlarda kar kalınlığı yer yer 2 metreyi bulur. Rüzgarlar genel olarak kuzey doğudan Poyraz, kuzey batıdan Karayel, kuzeyden Şimal olarak eser. Güney ve Güneydoğudan esen lodos rüzgarı, ilçenin sıcaklığının artmasına yol açar.
BİTKİ ÖRTÜSÜ Pamukova ilçesi doğal bitki örtüsü yönünden çok zengindir. Samanlı dağları gür ağaçlarla kaplıdır. Hemen hemen her yerde kayın başta olmak üzere meşe, gürgen ıhlamur, çınar , akçaağaç, kestane ve iğne yapraklı çam ve köknar gibi ağaç türleri yetişir. Çayırlar ve dağ otlakları dışında dağların etekleri ile platolarda böğürtlen, kara yemiş, orman gülü, yabani zeytin, piren ve ardıç gibi maki türü bitkiler görülür.
MENBA VE MADEN SULARI Mühürlü Pınar Suyu : Pamukova ilçe merkezinin içme ve kullanma suyu ihtiyacını uzun yıllar karşılayan, ancak bugün nüfusun artması ile ilçenin çayırından çıkarılan artezyen suyuna karıştırılarak kullanılan sudur. Sertlik derecesi düşük olan bu su İstanbul'un suyunun yetmediği yıllarda (1994) memba suyu olarak İstanbul ve ilçelerinde satılmıştır. Membasının kaynağından ilçeye döşenen ishale hattı borularının küçük olması nedeniyle boşa akan suyun getirilmesi için çalışmalar tamamlanmış 1996 yılında ilçe halkı tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Bayram Suyu : Eski Karapınar köyünde bir bayram sabahı kaynamaya başladığı için bayram suyu ismi verilen şifalı su. Periyodik kaynak olduğundan yedi yıl akar, bir yıl kesilir ve tekrar akmaya başlar. Bu suyun en önemli özelliği böbrek taşlarını düşürmesi ve kireç (köveke) sökmesidir. Göbetler Suyu : Bakacak köyünün güneyinde Paşalar köyü yolu üzerindeki şifalı su ve batak. Buradan kaynayan suyun ve batağının mayasıl (egzama) ile çeşitli deri hastalıklarının tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir. MADENLER İlçe maden yatakları bakımından zengin değildir. Ancak Kazımiye (İngirse) köyünde manganez ve demir yatakları işletmeye açılmış, rezerv yeterli olmadığı için kapatılmıştır. Akçakaya köyünün kuzeyinde mermer yatakları bulunmuş nakliyat gibi etkenler yüzünden işletmeye açılmamıştır. Bunlardan başka Çilekli (Katırözü) ile Hüseyinli köyü ormanlarında bakır yatakları Eskiyayla köyü yakınlarında da asbest rezervi olduğu bilinmektedir. İnönü yaylası civarındaki mermer yataklarında üretim sürdürülmektedir.